BIEGŁY SĄDOWY, A BIEGŁY Z ZAKRESU INFORMATYKI ŚLEDCZEJ – RÓŻNICA
W ostatnich latach znacznie wzmocniła się rola biegłych z zakresu informatyki śledczej, a to wszystko za sprawą wzrostu znaczenia dowodów cyfrowych w sprawach cywilnych i karnych. Wiele osób myli jednak pojęcia biegłego i biegłego sądowego, stosując je zamiennie, mimo, że dzielą je pewne niuanse.
KIM JEST BIEGŁY SĄDOWY?
Choć kodeks postępowania karnego nie zawiera definicji biegłego, to z treści art. 193 § 1 wynika, iż biegłym jest osoba posiadająca wiadomości specjalne, a więc charakteryzująca się ponadprzeciętną wiedzą w danym zakresie. Biegłym jest zatem ekspert w jakiejś dziedzinie, osoba specjalizująca się w danym temacie (znawca tematu – rzeczoznawca), fachowiec, ekspert. Umiejętności biegłego mogą być związane z jego wykształceniem, bądź wieloletnim doświadczeniem w pracy przy danym zagadnieniu. Biegłymi powoływanymi do wydawania opinii w różnych sprawach bywają często osoby zatrudnione jednocześnie w instytucjach, czy placówkach naukowych, w wyspecjalizowanym podmiocie komercyjnym, bądź też prowadzące własną praktykę w danej dziedzinie.
Polska procedura karna rozróżnia dwa rodzaje biegłych:
– biegły sądowy, którym jest osoba wpisana na listę biegłych prowadzoną przez Prezesa danego Sądu Okręgowego. Instytucja biegłego sądowego regulowana jest przez przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 roku w sprawie biegłych sądowych. Zauważyć przy tym należy, iż osoba wpisana na listę jest biegłym wyłącznie w okręgu danego sądu i jeśli chciałaby rozszerzyć zakres swojej działalności na teren całego kraju, musiałaby wystąpić o ustanowienie jej biegłym osobno dla każdego okręgu sądowego.
– biegły ad hoc, tj. powoływany incydentalnie do konkretnej sprawy przez uprawniony podmiot (np. prokuratora, bądź sąd) na podstawie postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, przy czym w celu wydania opinii można zwrócić się także do instytucji naukowej lub specjalistycznej, zatem np. do firmy specjalizującej się w danym obszarze. Z kolei, zgodnie z art. 195 kodeksu postępowania karnego Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.
CZYM RÓŻNI SIĘ BIEGŁY SĄDOWY OD BIEGŁEGO „ZWYKŁEGO”, CZY EKSPERTA?
Z powyższego wynika, że już sam kodeks postępowania karnego dzieli biegłych na biegłych sądowych i biegłych „zwykłych”, tj. specjalistów spoza listy biegłych, jednakże posiadających niezbędne umiejętności. Niemniej jednak, w powszechnym rozumieniu pojęcie biegłego i biegłego sądowego jest tożsame i przez wiele osób błędnie używane zamiennie.
Dodatkowo należy też wiedzieć, iż biegły to funkcja (rola), a nie konkretny zawód, którego przedstawiciele wpisywani są na listę, zaś dostęp do zawodu regulowany jest przez prawo, jak na przykład ma to miejsce w odniesieniu do radców prawnych, czy doradców podatkowych. Problem ten dotyczy także biegłych, specjalistów z zakresu informatyki śledczej – póki co w Polsce nie ma organizacji zrzeszających biegłych z zakresu computer forensic, która jednocześnie przygotowywałaby do wykonywania takiego zawodu oraz organizowała egzaminy dopuszczające do pracy w tym charakterze.
KOMERCYJNY EKSPERT Z ZAKRESU INFORMATYKI ŚLEDCZEJ NIE ZAWSZE MUSI WYSTĘPOWAĆ JEDNOCZEŚNIE JAKO BIEGŁY SĄDOWY
Czasami zdarza się i tak, że specjalista z zakresu informatyki śledczej występuje w charakterze biegłego przy wybranym sądzie, bądź sądach, a jednocześnie na co dzień zatrudniony jest w firmie świadczącej tego rodzaju usługi komercyjnie. Nie oznacza to jednak, że w swojej codziennej pracy, na potrzeby prywatnych śledztw komputerowych, osoba taka może posługiwać się mianem biegłego sądowego, tym bardziej podpisywać w ten sposób na ekspertyzach opracowywanych w efekcie prowadzonych badań.
Niemniej jednak, biorąc pod uwagę zamienne używanie pojęcia biegły i biegły sądowy, bardzo często zdarza się, iż klient komercyjny zainteresowany przeprowadzeniem analizy forensic zawartości nośnika elektronicznego i otrzymania ekspertyzy z poczynionych ustaleń domaga się by osoba wykonująca takie badanie i opracowująca raport podpisała się pod nim właśnie z użyciem pieczątki funkcyjnej odnoszącej się biegłego sądowego. A to wszystko w celu wzmocnienia wagi ekspertyzy – ranga biegłego sądowego ma w mniemaniu klienta dodać dokumentowi ważności. Niestety takie działanie byłoby niezgodne z prawem, firmy muszą zatem odmawiać i prawidłowo oznaczać autora ekspertyzy.
W podsumowaniu należy uznać, iż biegły sądowy jest pojęciem szerszym niż „zwykły” biegły, czy specjalista – każdy biegły sądowy jest specjalistą w danej dziedzinie, ale już nie każdy specjalista/ekspert od wybranego zagadnienia jest jednocześnie biegłym sądowym.
