Informatyka śledcza pozwala na analizę śladów cyfrowych  pozyskiwanych z elektronicznych nośników danych. Do tego celu konieczne jest jednak fizyczne posiadanie nośnika, który zostaje poddany badaniu. Co jednak zrobić, gdy dowody działania sprawcy porozrzucane są po Internecie w postaci niekorzystnych dla nas wpisów?

Cyberstalking – czym jest i na czym polega?

Sieć internetowa zapewniała do niedawna poczucie sporej anonimowości w działaniach użytkowników oraz wyrażanych przez nich poglądach. Wraz z rozkwitem Internetu swoboda ta poszła jednak tak daleko, że ludzie poczuli się zupełnie bezkarni w publicznym hejcie czy szykanowaniu innych. Internet pełen jest przejawów nienawiści, ludziom wydaje się, że schowani za monitor komputera mogą swobodnie obrażać innych bez żadnych konsekwencji.

Rzeczywiście, przez pewien czas tak było. Niszczycielską moc Internetu zauważył jednak ustawodawca i w 2011r. wprowadził do kodeksu karnego przestępstwo stalkingu. Zgodnie z art. 190a. § 1 kodeksu karnego polega ono na uporczywym nękaniu innej osoby, które wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność.

Stalking może mieć postać offline i polegać np. na nachodzeniu kogoś w domu, miejscu pracy, czy śledzenie go. Jeśli działania te przeniosą się do sieci, mówimy już o cyberstalkingu. Pod względem wymiaru kary, na równi z cyberstalkingiem traktowane są akty podszywania się w sieci pod inną osobę, bądź przejmowania jej tożsamości. Oba rodzaje przestępstw zagrożone są karą pozbawienia wolności do lat 3.

Motywy działania cyberprzestępców

Czyny te popełniane są z różnych pobudek – często sprawcami są byli partnerzy ofiar oraz osoby zazdroszczące osiągniętej pozycji i dokonań. Niezwykle często cybestalking jest formą zemsty na wybranej osobie, chęcią dokuczenia jej, próbą ośmieszenia ofiary, zniszczenia jej opinii i dobrego imienia w danym środowisku. Czasami sprawca podejmując działania w sieci nie zdaje sobie sprawy jaką moc i zasięg ma sieć, nie przewiduje zatem jak ogromny rozmiar mogą one przyjąć. Czasami osoby poszkodowane przez cyberstalking padają ofiarami żartów – dzieje się tak zwłaszcza wśród młodzieży. Już nawet w szkołach podstawowych dzieci wyposażone w smartfony, utrwalają i publikują w sieci akty przemocy wobec kolegów z klasy. Czasami ich ofiara nagrywana jest w bardzo niekomfortowej, ośmieszającej ją sytuacji. W efekcie publikacji filmu czy zdjęć w mediach społecznościowych dociera on do nieograniczonego grona odbiorców. Ofiara czuje się zaszczuta, nie radzi sobie z presją rówieśników, nie chce wrócić do szkoły.

Niejednokrotnie takie ataki kończą się tragicznie – ofiary niszczone są psychicznie, a poczucie lęku, zagrożenia, czy wstydu pcha ich do najdrastyczniejszego kroku – samobójstwa.

I chociaż  kodeks karny przewiduje w art. 190a. § 3 karę dla sprawcy, to odebranego życia nic już nie wróci. Przepis ten stanowi, iż: Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Cyberstalking – ściganie sprawcy na wniosek pokrzywdzonego

Poszukiwanie sprawców cyberstalkingu nie jest sprawą prostą. Ofiara we własnym zakresie ma nikłe szanse na wykrycie przestępcy. Bowiem, mimo, iż każde działanie w sieci pozostawia ślad, chociażby w postaci adresu IP urządzenia, z którego dokonano wpisu czy publikacji, to informacje te nie są ogólnodostępne. Zazwyczaj dostęp do nich pozostaje w rękach właścicieli stron i portali internetowych, za pośrednictwem których publikowane były treści. A właściciele serwisów niezbyt chętnie udostępniają takich informacje osobom fizycznym.

W związku z powyższym, informacje nt. stalkera pozyskiwać mogą wyłącznie powołane do tego organy śledcze – policja i prokuratura. Jednakże przestępstwo stalkingu ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego, co oznacza, że organy ścigania nie podejmują ścigania sprawcy z urzędu, lecz wszczynają postępowanie dopiero po złożeniu zawiadomienia przez osobę pokrzywdzoną. Zatem dopiero odpowiednie służby mają uprawnienia do uzyskiwania od właścicieli serwisów internetowych informacji, niezbędnych do ustalenia i ścigania sprawcy nękania w sieci. Nawet prywatni detektywi, nie mogą w swych działaniach korzystać z narzędzi zarezerwowanych w stosownych przepisach organom i funkcjonariuszom państwowym.

Biały wywiad i informatyka śledcza – narzędzia do pozyskiwania informacji

Niemniej jednak wiele ustaleń można poczynić w ramach tzw. białego wywiadu realizowanego przez ekspertów z zakresu informatyki śledczej. Choć specjaliści od Computer forensic nie mają takich praw i narzędzi jakimi dysponują organy ścigania, mogą przy wykorzystaniu legalnych i ogólnodostępnych źródeł (choć oczywiście nie wszyscy je znają) pozyskiwać informacje oraz dokonywać ustalenia, mające na celu ujawnienie osoby sprawcy. Biały wywiad polega w szczególności na przeszukiwaniu zasobów sieci, łączeniu faktów i zdarzeń, analizy wielu działań podejrzanego, by z dużym prawdopodobieństwem wskazać na konkretną osobę jako sprawcę cyberstalkingu.

Tak przygotowany materiał dowodowy będzie stanowił z całą pewnością silny argument do wszczęcia postępowania prokuratorskiego przeciwko sprawcy czynu. Ofiara nękania w sieci dysponuje zazwyczaj zbyt ograniczoną wiedzą i możliwościami, do samodzielnego wytypowania sprawcy. I choć czasami może podejrzewać konkretną osobę, to dopiero dowody cyfrowe świadczące o jej winie, mogą przesądzić o wyniku postępowania.

Biały wywiad oraz informatyka śledcza stanowią zatem cały zespół narzędzi i umiejętności pozwalających na pomoc wszystkim osobom pokrzywdzonym przez sprawców cyberstalkingu oraz hejterów, zamieszczających w sieci krzywdzące dla ofiary treści.